Czym są komórki krwiotwórcze?

Komórki z których powstają wszystkie komórki krwi nazywają się macierzystymi komórkami krwiotwórczymi (hematopoetycznymi). Najbardziej prymitywne komórki macierzyste nazywają się komórkami wielopotencjalnymi (pluripotencjalnymi), które różnią się od innych komórek znajdujących się we krwi następującymi cechami:

• samoodnowa – są zdolne do wytwarzania komórek podobnych do siebie (czyli powstawania nowych komórek krwiotwórczych z komórek krwiotwórczych);
• różnicowanie – są zdolne do wytwarzania komórek bardziej dojrzałych funkcjonalnie.

To właśnie macierzyste komórki krwiotwórcze są podstawą przeszczepiania szpiku kostnego i są niezbędne do tego zabiegu.

Liczba komórek krwiotwórczych w szpiku jest bardzo mała, stanowią one zwykle mniej niż 0,5% (1 na 200) komórek jądrzastych (nie erytrocytów) szpiku. Niemniej laboratoria hematologiczne dysponują obecnie metodami wyszukiwania i oznaczania tych komórek. Możliwe jest obecnie (chociaż jest to czynność kosztowna i obarczona stratami) także wyselekcjonowanie komórek krwiotwórczych.

Przez wiele lat szpik był jedyny źródłem komórek krwiotwórczych. Z czasem opracowano sposób uzyskania komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej (pobranej z żyły od dawcy), w której mogą się pojawić po podaniu dawcy odpowiednich leków. Obecnie na świecie ponad połowa komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych jest pobierana właśnie z krwi obwodowej. Wreszcie ostatnią możliwością jest uzyskiwanie komórek krwiotwórczych z krwi pępowinowej. W krwi pępowinowej komórki krwiotwórcze są dość liczne, głównym problemem jest jednak niewielka ilość krwi pobieranej z pępowiny i łóżyska przy porodzie. Z uwagi na kilka jeszcze innych problemów (omówionych odrębnie), krew pępowinowa pozostaje na świecie rzadko wykorzystywanym źródłem komórek krwiotwórczych.

Z uwagi na różne źródła komórek krwiotwórczych, stosowane są różne nazwy tych źródeł (obecnie powrzechnie stosowane są akronimy angielskie):

• szpik kostny (bone marrow, BM)
• krew obwodowa (peripheral blood, PB), komórki hematopoetyczne z krwi obwodowej (peripheral blood stem cells, PBSC)
• krew pępowinowa (cord blood, CB)