Historia Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii

Klinika Chorób Dzieci została powołana 1 września 1975 r. na bazie Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego przy ul. Chodkiewicza 44 w Bydgoszczy. Dzieje tego szpitala sięgają lat przedwojennych. W latach powojennych kierowali nim kolejno lekarze: Bernat Chrzanowski, Edward Latos, Urszula Kręgielska i Tomasz Grądziel, którzy potrafili stworzyć przyjazny grunt dla rozwoju zarówno pediatrii bydgoskiej, jak i Kliniki Chorób Dzieci. Zalążkiem Kliniki był Oddział Obserwacyjny, kierowany początkowo przez doktor Władysławę Kieliotis, natomiast funkcję zastępcy ordynatora sprawowała wówczas doktor Teresa Pytel-Dąbrowska. W 1975 roku, po utworzeniu Kliniki Chorób Dzieci, pierwszym kierownikiem została doc. dr hab. Anna Balcar-Boroń, która zawitała do Bydgoszczy z AM we Wrocławiu. W 1982 r. Rada Państwa nadała Jej tytuł profesora nadzwyczajnego.

Klinika liczyła wówczas 66 łóżek, w jej skład wchodziły dwa oddziały: Obserwacyjny (Wewnętrzny) i Niemowlęcy Kliniczny. Ordynatorem pierwszego była dr Teresa Pytel-Dąbrowska, drugiego dr Stanisław Kasprzak, a od 1 marca 1981 r. obowiązki przejęła dr n. med. Mieczysława Szaflarska (adiunkt i zastępca kierownika Kliniki). Po przejściu dr Dąbrowskiej na emeryturę adiunktem została dr Anna Nowaczyk-Michalak.

Pierwsze 2 lata działalności dydaktycznej jednostki skupiły się wokół odpowiedniej organizacji dydaktyki studenckiej, ponieważ kadra asystentów nie była odpowiednio przygotowana do prowadzenia zajęć. Obciążenie dydaktyką było duże, choroby dzieci znajdowały się w programie IV, V i VI roku studiów. Zajęcia ze studentami prowadzono częściowo na bazie lecznictwa podstawowego. W okresie działalności Zespołu Nauczania Klinicznego AMG z siedzibą w Bydgoszczy, organizacją ćwiczeń zajmowała się dr med. Henryka Sawa - st. asystent Szpitala Dziecięcego, pod nadzorem i przy pomocy prof. K. Erecińskiego z Instytutu Pediatrii AM w Gdańsku.

Tematyka naukowo-badawcza Kliniki początkowo koncentrowała się wokół pediatrii społecznej, farmakologii klinicznej, pulmonologii, gastroenterologii. Profil Kliniki zmieniał się, zależnie od potrzeb. Od 1972 r. zaczęto leczyć ostre białaczki limfoblastyczne. W zakresie hematologii prowadzono badania nad wpływem zakażeń, szczególnie wirusowych (HBV, Herpes virus) i pierwotniakowych (toxoplasmosis) na przebieg białaczki u dzieci (wpływ leczenia cytostatykami). Analizowano zagadnienia pozaszpikowej lokalizacji białaczki: 1) wpływ zajęcia OUN procesem białaczkowym na skuteczność leczenia i czas przeżycia chorych, 2) pozaszpikowa lokalizacja w nerkach, gonadach, śliniankach - jako czynniki ryzyka w prognozowaniu, ich rozpoznanie i leczenie. W poszukiwaniu biochemicznych wykładników procesu rozrostowego, szczególnie w ocenie wznowy ostrej białaczki, prowadzono badania nad zachowaniem się kwasu moczowego, żelaza i miedzi w surowicy tych chorych. Kilka publikacji oraz jedna rozprawa doktorska z tamtego okresu dotyczy tej problematyki. Badano również immunologiczne markery procesu nowotworowego tj. antygenu karcinoembrionalnego, alfa-fetoproteiny, podjednostek alfa i beta HCG w surowicy krwi, w płynie mózgowo-rdzeniowym.

W przedmiocie gastroenterologii zakres zainteresowań pracowników Kliniki stanowiły pierwotne i wtórne zespoły złego wchłaniania, rola różnorodnych czynników w ich powstawaniu. Badano też stan czynnościowy wątroby u dzieci w różnych procesach chorobowych oraz zależnie od stosowanych leków. Prowadzono badania nad patomechanizmem i kliniką noworodkowej i wczesnoniemowlęcej żółtaczki cholestatycznej (hepatitis neonatalis). W zagadnieniach pediatrii społecznej prowadzono badania wykorzystujące wyniki bilansów zdrowia dzieci dla oceny zależności ich rozwoju i stanu zdrowia od niektórych warunków środowiskowych. Zagadnienia te były przedstawiane na zjazdach ogólnopolskich i kilku konferencjach i sympozjach naukowych. W 1978 r. zorganizowano Konferencję Naukową Pediatrów Polski Północnej "Choroby wątroby wieku rozwojowego". Konferencja objęła swoim zasięgiem inne regiony kraju, czego dowodem była zarówno duża liczba prac naukowych, zgłoszonych z takich ośrodków jak: wrocławski, białostocki, lubelski, poznański, jak również uczestnictwo pediatrów z całego kraju. Liczba uczestników wynosiła 360, wydano drukiem materiały pokonferencyjne. Zarówno jej poziom naukowy jak i organizacja zostały wysoko ocenione przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

Badania prowadzone w Klinice do 1985 r. stanowiły podstawę 5 rozpraw doktorskich. Stopień doktora nauk medycznych uzyskali następujący lekarze: Urszula Kręgielska-Gozdecka, Halina Wojtanowska, Elżbieta Gniot, Mariusz Wysocki i Anna Nowaczyk-Michalak. Dwóch starszych asystentów, po uzyskaniu stopni naukowych, awansowało na stanowisko adiunktów, dwóch doktorów medycyny objęło stanowiska ordynatorów w Wojewódzkim Szpitalu Dziecięcym.

Dynamiczny rozwój gastroenterologii doprowadził do wydzielenia się nowej kliniki zlokalizowanej w Wojewódzkim Szpitalu im. dr J. Biziela, której kierownikiem została prof. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska.

 

 

W roku 1996 Klinika Chorób Dzieci zmieniła nazwę na Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii, co w pełni oddawało profil jej działalności. Prof. A. Balcar-Boroń, twórca bydgoskiej szkoły pediatrii, przeszła na emeryturę w 1999 r. i wówczas jej obowiązki przejął prof. Mariusz Wysocki, który pełni również rolę konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie hematologii i onkologii dziecięcej i jest członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Hematologii i Onkologii Dziecięcej. Został też powołany Przewodniczącym Zespołu Ekspertów ds. akredytacji ośrodków hematologii i onkologii dziecięcej. 16 czerwca 2001 r. Prezydent RP nadał mu tytuł profesora nauk medycznych, a 21 kwietnia 2004 r. Minister Zdrowia powołał go na stanowisko profesora zwyczajnego.

W grudniu 2001 r., po 26 latach od utworzenia Kliniki na terenie Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego, przyszło nam zmienić siedzibę. Klinika została przeniesiona do Klinicznego Centrum Pediatrii Szpitala Uniwersyteckiego im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy.

 

 

Przejście Kliniki do Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy poprawiło warunki funkcjonowania oddziału. Rodzice mogą tu przebywać z dzieckiem przez cały czas leczenia, w razie potrzeby mają również do dyspozycji miejsca w hotelu zlokalizowanym niedaleko Kliniki. Ze ścian kolorowych wnętrz uśmiechają się postacie ze znanych dziecięcych bajek. W chwili obecnej Klinika ma 52 łóżka, w tym 15 dla niemowląt i małych dzieci i 5 stanowisk przeszczepiania szpiku kostnego. Działalność kliniki wspiera Zakład Onkologii Klinicznej i Eksperymentalnej oraz poradnie: onkologiczna, hematologiczna, skaz krwotocznych, fakomatoz, immunologii klinicznej, transplantacji szpiku kostnego, pulmonologiczna.

Obecnie zainteresowania naukowe skupiają się wokół badań nad opornością komórek nowotworowych na chemioterapię, co zaowocowało licznymi publikacjami w czasopismach o zasięgu międzynarodowym. Kolejne tematy to apoptoza i angiogeneza w chorobach nowotworowych. W wyniku wieloletnich badań rozwiązano, w oparciu o własny oryginalny protokół, sprawę zakażeń wirusem HBV pacjentów z choroba nowotworową.

Stopniowo działalność Kliniki zaczęła się ogniskować na zagadnieniach hematologicznych, póżniej onkologicznych, zmieniła się również granica wieku leczonych dzieci - obecnie od 0 do 20 roku życia. Inne główne kierunki działalności naukowej to: immunologia kliniczna oraz fakomatozy. W 1997 r. utworzono Pracownię Cytometrii Przepływowej, w której systematycznie poszerzano zakres działalności, czego efektem jest zmiana jej nazwy w 2000 r. na Pracownię Onkologii Klinicznej i Eksperymentalnej (obecnie Zakład Onkologii Klinicznej i Eksperymentalnej). W wyposażeniu Pracowni znajduje się nowoczesny sprzęt: cytometry przepływowe, komora laminarna, inkubator, czytnik ELISA, zamrażarka głębokiego chłodzenia. Istnieje też możliwość prowadzenia hodowli komórkowych, wykonywania badań metodą cytometrii przepływowej, zamrażania i długotrwałego przechowywania komórek nowotworowych (co daje możliwości dalszych badań wraz z postępem medycyny). Pracownia wykorzystuje następujące metody badawcze: badanie przeżywalności komórek nowotworowych, badania zaprogramowanej śmierci komórki czyli apoptozy, badania gromadzenia cytostatyków przez komórki nowotworowe, określanie obecności białek lekooporności. Wykonywane są również badania oporności na cytostatyki w guzach litych oraz badania immunocytochemiczne. Badania wrażliwości i oporności komórek nowotworowych na cytostatyki są nową, intensywnie rozwijającą się dziedziną onkologii. W wynikach tych badań upatruje się szansy na poprawę efektów leczenia chorób nowotworowych, poprzez lepszą wstępną stratyfikację pacjentów oraz częściową indywidualizację terapii.

Pracownia jest pierwszą tego typu w Polsce. Współpracuje z ośrodkami w Amsterdamie i Rotterdamie, czego efektem są staże naukowe w Holandii, udział w międzynarodowych konferencjach i wspólne prace naukowe. Stały i dynamiczny rozwój Kliniki zapewnia intensywne kształcenie się lekarzy w ośrodkach krajowych i zagranicznych. Dr T. Pytel-Dąbrowska i Anna Nowaczyk-Michalak zdobywała pierwsze protokoły leczenia nowotworów u dzieci w ośrodku warszawskim i poznańskim. Dzięki uzyskanym stypendiom zagranicznym asystenci Kliniki szkolili się w najlepszych europejskich ośrodkach pediatrycznych. Ówczesny adiunkt-Mariusz Wysocki szkolił się w Danii, Czechosłowacji i Wielkiej Brytanii, przenosząc na grunt bydgoski zdobyte tam doświadczenia. Pobyty stypendialne dr J. Styczyńskiego w Holandii i USA, a dr. R. Dębskiego w USA oraz obu w ośrodku poznańskim, przyczyniły się do otwarcia ośrodka przeszczepiania szpiku kostnego.

W latach 1999-2012 w Klinice koordynowano ogólnopolski program oporności in vitro na cytostatyki; a od 2013r program powikłań infekcyjnych w onkologii i transplantologii.

W wyniku wzrostu potencjału naukowego Kliniki przeprowadzono dalszych 25 przewodów doktorskich. Równie dynamicznie zwiększa się liczba prac opublikowanych w polskich, a także zagranicznych czasopismach medycznych. Od 2001 r. opublikowano 70 prac w czasopismach krajowych i zagranicznych. Pracownicy Kliniki przygotowali 59 wystąpień na zjazdach zagranicznych i 118 na zjazdach krajowych. Wyrazem uznania dla dorobku naukowego kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii było powierzenie bydgoskiemu ośrodkowi organizacji I Zjazdu Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej w roku 2001. Klinikę włączono również do Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Białaczek (PPGLBC), kierowanej przez J. Armatę oraz Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Guzów Litych, kierowanej przez prof. U. Radwańską. W rankingu klinik onkologii dziecięcej w Polsce, przeprowadzonym dla czasopisma NEWSWEEK w 2003, Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii w Bydgoszczy zajęła zaszczytne 5 miejsce, a w klasyfikacji z 2005 roku już czwarte miejsce!

O odpowiednim przygotowaniu i zaangażowaniu w proces dydaktyczny zespołu asystentów świadczą liczne nagrody i wyróżnienia, przyznawane za prowadzenie nauczania pediatrii. Na przestrzeni czasu zmieniały się programy nauczania pediatrii, a ostatnio wprowadzono nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów. Studenci i lekarze stażyści mogą poszerzać swoje zainteresowania pediatrią w Studenckim Kole Naukowym, które powstało w 1976 r. i prowadzone było początkowo przez prof. M. Wysockiego, a od 1994 r. przez dr J. Styczyńskiego. Aktywna działalność jego niektórych członków zaowocowała licznymi nagrodami. Spośród najzdolniejszych studentów działających w SKN wywodzi się znaczna liczba asystentów, a kilku innych, dziś już lekarzy, pracuje w pionie pediatrycznym Bydgoszczy, Torunia i Włocławka.

Działalność w zakresie szkolenia podyplomowego rozpoczęto już w roku 1976. Przy współpracy WODKM odbywały się 2 razy w roku kursy szkoleniowe dla specjalizujących się na I i II stopień w pediatrii. Początkowo były to kursy o zasięgu szerszym niż wojewódzki, bo uczestniczyli w nich również lekarze z województw toruńskiego i włocławskiego. Klinika włączyła się również w szkolenie lekarzy ogólnych (tzw. minimum pediatryczne - zwłaszcza dla lekarzy wiejskich ośrodków zdrowia). W ramach tej działalności wydano w roku 1983 materiały dydaktyczne "Postępowanie lekarskie w niektórych chorobach wieku rozwojowego" - wydane przez wydział Lekarski II w Bydgoszczy i WODKAM. W organizowanych w Klinice sesjach egzaminacyjnych, każdego roku kilkunastu lekarzy z Bydgoszczy oraz województwa uzyskiwało specjalizację I stopnia w pediatrii. Odbywały się staże specjalizacyjne lekarzy pracujących poza szpitalem Wojewódzkim oraz z terenu województwa bydgoskiego (ok. 20 rocznie) w tym również na II stopień specjalizacji.

Aktualnie wielu stażystów oraz wszyscy lekarze, specjalizujący się w dziedzinie pediatrii, spędzają w Klinice 1-2 miesiące, co skutkuje doskonałą współpracą w póżniejszym czasie.

 

Działalność usługowa Kliniki wobec pacjentów nie ogranicza się wyłącznie do samego szpitala. Od wielu lat organizowane są różnego rodzaju wyjazdy i obozy dla pacjentów z chorobami nowotworowymi oraz innymi ciężkimi i przewlekłymi chorobami hematologicznymi. Dr Andrzej Kołtan przez wiele lat prowadzi kilkudniowe turnusy (początkowo w Borównie, Wenecji koło Żnina, w Tleniu). Od 1996 r. do wybuchu pandemii, corocznie grupa dzieci wylatywała do Irlandii, na obóz Barretstown Camp, prowdzonego przez Fundację Paula Newmana. Odbywało się to przy dużym zaangażowaniu dr Roberta Dębskiego. Dzięki Fundacji Jolanty Kwaśniewskiej "Porozumienie Bez Barier", grupa ponad 50 dzieci popłynęła do Szwecji. W 2007 roku Klinika nawiązała współpracę z węgierskim obozem Bátor Tábor, utworzonym na wzór obozu Barretstown. Od 2008 roku do wybuchu pandemii również tam, na obozy rehabilitacyjne wyjeżdżają nasi pacjenci.

W październiku 2003 roku wykonano w Klinice pierwszą transplantację szpiku kostnego. Do 2022 roku przeprowadzono łącznie ponad 500 przeszczepień komórek hematopoetycznych (z krwi i szpiku). W marcu 2007 roku wykonany został pierwszy przeszczep od dawcy niespokrewnionego, a w styczniu 2008 roku przeprowadzono pierwsze przeszczepienie komórek krwi pępowinowej od dawcy rodzinnego. Leczenie tego typu Klinika zapewnia nie tylko dzieciom z regionu kujawsko-pomorskiego, ale także pacjentom ośrodków w Szczecinie, Gdańsku, Olsztynie i Białymstoku oraz młodym dorosłym z Bydgoszczy i Torunia. Od 2015 roku wykonujemy również transplantacje młodym pacjentom z Ukrainy. Przeprowadzenie tej procedury jest możliwe dzięki dobrej współpracy z Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Bydgoszczy (pobieranie i preparatyka komórek hematopoetycznych) oraz z Centrum Onkologii w Bydgoszczy (napromienianie całego ciała). W Klinice pobierany jest też materiał do przeszczepień przeprowadzanych w innych ośrodkach Polski i Europy.

W 2016r prof. Jan Styczyński jako pierwszy Polak został wybrany do Zarządu EBMT (European Society for Blood and Marrow Transplantation) i Przewodniczącym Infectious Diseases Working Party EBMT, a w 2017r na stanowisko wiceprezydenta ECIL (European Conference on Infections in Leukemia). Prof. Styczyński był również członkiem International Advisory Board dla czasopisma Lancet Haematology (2014-202). W roku 2017 prof. Jan Styczyński został powołany na stanowisko Konsultanta Krajowego w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej.
Sukcesem Kliniki jest także rozwinięcie działalności w zakresie immunologii klinicznej. W tej dziedzinie sprawuje ona, jako jedyna placówka specjalistyczna w naszym regionie, opiekę nad dziećmi i dorosłymi. Od 2007 roku działa też Poradnia Immunologiczna. Prof. Sylwia Kołtan w 2019r została powołana na stanowisko Konsultanta Krajowego w dziedzinie immunologii klinicznej. Tym samym jesteśmy jedyną Kliniką w Polsce, w której pracuje dwóch Konsultantów Krajowych. W 2018r dr Andrzej Kołtan został konsultantem wojewódzkim w dziedzinie pediatrii. Dr Elżbieta Grześk pełni funkcję konsultanta wojewódzkiego w zakresie immunologii klinicznej, a prof. Mariusz Wysocki funkcję konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej.

 

 

Co jeszcze przed nami? Zapewne dalszy rozwój działalności w zakresie transplantacji szpiku, immunologii klinicznej, być może utworzenie centrum kompleksowego leczenia fakomatoz. Czas pokaże... Na horyzoncie mnóstwo nowych terapii, w tym terapii komórkowych, leków biologicznych. Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii jest kliniką nowych wyzwań i stale aktualne jest jej credo - ciągły rozwój w duchu tradycji.